Vì một môi trường xanh
Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm Việt Nam phát sinh hàng triệu tấn chất thải nguy hại từ các ngành sản xuất công nghiệp, y tế và nông nghiệp. Ô nhiễm do chất thải nguy hại không chỉ gia tăng về khối lượng mà còn trở nên phức tạp do tính chất độc hại, khó phân hủy, và dễ gây ô nhiễm kéo dài.
Trong giai đoạn 2020–2024, lượng chất thải độc hại từ công nghiệp nặng, điện tử và dệt nhuộm đã tăng hơn 15% mỗi năm. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa có hệ thống xử lý đạt chuẩn, khiến chất thải độc hại bị xả trực tiếp ra môi trường, dẫn đến nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng tại nhiều địa phương.
Một số tỉnh thành có mật độ khu công nghiệp lớn đang chịu áp lực lớn từ ô nhiễm chất thải nguy hại, điển hình như:
Không chỉ ảnh hưởng đến môi trường đất, nước, không khí, chất thải nguy hại còn thấm sâu vào mạch nước ngầm, gây ảnh hưởng lâu dài đến sinh hoạt và sức khỏe người dân.
Các loại chất thải nguy hại phổ biến hiện nay gồm:
Điểm chung của các loại chất thải này là đều chứa tác nhân gây ô nhiễm cao, dễ cháy nổ, ăn mòn hoặc gây độc tính lâu dài cho con người và hệ sinh thái. Nếu không được xử lý chất thải nguy hại đúng quy định, nguy cơ phát tán ô nhiễm sẽ lan rộng, gây thiệt hại về môi trường và kinh tế.
Vụ việc ô nhiễm tại KCN Sông Công, tỉnh Thái Nguyên là một ví dụ điển hình về ô nhiễm do chất thải nguy hại. Nguyên nhân chính bắt nguồn từ việc nhiều nhà máy trong khu vực này xả thải không qua xử lý ra môi trường. Đặc biệt, chất thải công nghiệp nguy hại như dầu thải, dung môi và bùn thải đã vượt ngưỡng cho phép nhưng không được kiểm soát chặt chẽ.
Ngoài ra, hệ thống thu gom và xử lý chất thải độc hại tại khu công nghiệp còn thiếu đồng bộ, dẫn đến hiện tượng rò rỉ, tồn đọng chất thải trong các khu vực dân cư lân cận.
Chất thải nguy hại xả trực tiếp ra môi trường đã làm ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước mặt và nước ngầm quanh khu vực KCN. Người dân tại xã Bá Xuyên và xã Sông Công phản ánh nguồn nước sinh hoạt bị đổi màu, có mùi lạ, đồng thời ghi nhận nhiều ca bệnh về hô hấp và da liễu.
Theo đánh giá của cơ quan chức năng, mức độ ô nhiễm chất thải công nghiệp tại đây vượt tiêu chuẩn cho phép từ 3–5 lần. Ngoài tác động đến sức khỏe, hệ sinh thái quanh khu vực cũng bị ảnh hưởng: cá chết hàng loạt, đất canh tác bạc màu, mất khả năng sản xuất nông nghiệp trong nhiều năm.
Sau khi phát hiện vụ việc, tỉnh Thái Nguyên đã chỉ đạo khẩn cấp các đơn vị chức năng tiến hành xử lý chất thải nguy hại tồn đọng và khắc phục ô nhiễm môi trường. Các biện pháp chính gồm:
Đồng thời, doanh nghiệp vi phạm bị xử phạt hành chính và buộc đầu tư hệ thống xử lý chất thải công nghiệp mới. Sự kiện này cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho các khu công nghiệp khác trên cả nước trong việc kiểm soát ô nhiễm từ chất thải nguy hại.
Tháng 9/2023, tại khu công nghiệp VSIP II – Bình Dương xảy ra sự cố rò rỉ hóa chất độc hại từ một nhà máy sản xuất hóa chất công nghiệp. Chất thải nguy hại phát tán gồm axit sulfuric, dung môi hữu cơ và hợp chất kim loại nặng, đều là chất thải không phân hủy, có khả năng ăn mòn cao, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Vụ việc này khiến hàng nghìn mét khối nước thải độc hại chảy tràn ra môi trường, thấm xuống đất, lan vào hệ thống kênh rạch và đe dọa nguồn nước sinh hoạt của hàng trăm hộ dân.
Ngay sau khi xảy ra sự cố, người dân địa phương đã phản ánh tình trạng mùi hóa chất nồng nặc, khó thở, một số trường hợp phải nhập viện vì ngộ độc nhẹ. Cơ quan môi trường tỉnh Bình Dương lập tức lấy mẫu phân tích và phát hiện nồng độ chất thải độc hại vượt ngưỡng cho phép tới 10 lần.
Trước áp lực dư luận, doanh nghiệp phải tạm dừng hoạt động, thực hiện cách ly khu vực rò rỉ chất thải nguy hại. Sự việc gây lo lắng lớn trong cộng đồng và đặt ra câu hỏi về trách nhiệm xử lý chất thải nguy hại của doanh nghiệp.
Kết luận điều tra xác định nguyên nhân do hệ thống bồn chứa hóa chất bị rò rỉ, không có biện pháp ứng phó sự cố chất thải nguy hại kịp thời. Ước tính thiệt hại:
Doanh nghiệp bị xử phạt nghiêm trọng, đồng thời bị buộc đầu tư công nghệ xử lý chất thải nguy hại hiện đại, tránh tái diễn sự cố tương tự trong tương lai.
Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, mỗi ngày phát sinh hàng chục tấn chất thải y tế nguy hại từ bệnh viện, phòng khám, cơ sở xét nghiệm. Tuy nhiên, công tác thu gom – xử lý còn nhiều bất cập. Một số cơ sở nhỏ lẻ không phân loại đúng chuẩn, dẫn đến việc chất thải y tế độc hại lẫn lộn trong rác thải sinh hoạt.
Ngoài ra, tình trạng vận chuyển và xử lý chất thải y tế không đạt tiêu chuẩn đã khiến nhiều khu vực xuất hiện tình trạng ô nhiễm do chất thải nguy hại nghiêm trọng, đe dọa sức khỏe cộng đồng và môi trường đô thị.
Không chỉ gây ô nhiễm môi trường, chất thải y tế không xử lý còn tiềm ẩn nguy cơ lan truyền dịch bệnh nguy hiểm như viêm gan, HIV/AIDS, lao phổi… Đặc biệt, các loại kim tiêm, bông băng, vật sắc nhọn chứa mầm bệnh nếu không tiêu hủy an toàn, có thể gây nhiễm trùng cho người thu gom và cộng đồng.
Tại một số bãi rác lộ thiên ngoại ô TP.HCM, mẫu phân tích cho thấy nồng độ vi khuẩn, virus trong rác thải y tế cao gấp 20 lần so với ngưỡng an toàn. Ô nhiễm chất thải y tế cũng khiến nhiều dòng kênh, mương bị ô nhiễm hữu cơ nặng, nước có màu đen và mùi hôi nồng.
Để hạn chế ô nhiễm chất thải nguy hại từ y tế, chính quyền Hà Nội và TP.HCM đã ban hành các biện pháp:
Những chính sách này đang dần cải thiện tình trạng ô nhiễm do chất thải nguy hại trong lĩnh vực y tế, tuy nhiên cần sự phối hợp chặt chẽ từ cơ sở y tế và đơn vị xử lý để đạt hiệu quả bền vững.
Một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm do chất thải nguy hại là thiếu hệ thống xử lý đạt chuẩn. Nhiều địa phương, đặc biệt vùng nông thôn, miền núi chưa có nhà máy xử lý chất thải độc hại. Ngay cả tại đô thị, không ít cơ sở xử lý sử dụng công nghệ cũ, hiệu suất thấp, dẫn đến tình trạng xả thải không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật.
Do chi phí đầu tư lớn, nhiều doanh nghiệp không đầu tư đúng mức cho công nghệ xử lý chất thải nguy hại, khiến lượng lớn chất thải bị thải bỏ trái phép ra môi trường.
Quá trình vận chuyển chất thải nguy hại đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về đóng gói, ghi nhãn, phương tiện chuyên dụng. Tuy nhiên, nhiều đơn vị không tuân thủ đúng quy trình lưu trữ và vận chuyển, gây rò rỉ, phát tán chất thải ra môi trường.
Bên cạnh đó, chất thải nguy hại tồn đọng lâu ngày trong khuôn viên nhà máy mà không xử lý kịp thời cũng là nguy cơ tiềm ẩn, dẫn đến ô nhiễm môi trường đất và nước nghiêm trọng.
Không thể bỏ qua yếu tố con người – nhiều doanh nghiệp và cá nhân thiếu ý thức trách nhiệm môi trường. Hành vi xả thải lén lút để tránh chi phí xử lý hoặc không khai báo đúng loại chất thải nguy hại phát sinh là khá phổ biến.
Ngoài ra, việc thiếu kiến thức về tác hại chất thải nguy hại dẫn đến sự chủ quan trong xử lý và giám sát, góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm chất thải nguy hại trên phạm vi rộng.
Để hạn chế ô nhiễm do chất thải nguy hại, cần siết chặt quản lý và nâng cao tần suất kiểm tra các cơ sở phát sinh chất thải. Cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm hành vi vi phạm, đặc biệt các trường hợp xả thải trái phép hoặc không báo cáo lượng chất thải nguy hại.
Tăng mức xử phạt, công khai tên doanh nghiệp vi phạm sẽ tạo sức răn đe và thúc đẩy tuân thủ quy định môi trường.
Việc đầu tư công nghệ xử lý chất thải nguy hại tiên tiến là yếu tố cốt lõi, giúp xử lý triệt để chất thải độc hại. Một số công nghệ hiện đại gồm:
Ứng dụng công nghệ tiên tiến không chỉ giảm thiểu ô nhiễm mà còn tiết kiệm chi phí dài hạn, đồng thời tạo điều kiện tái chế, tái sử dụng chất thải nguy hại an toàn.
Phổ biến kiến thức về tác hại của chất thải nguy hại giúp cộng đồng, doanh nghiệp hiểu rõ mức độ nguy hiểm, từ đó chủ động phòng ngừa và xử lý đúng cách.
Các chiến dịch truyền thông cần tập trung vào:
Nâng cao nhận thức sẽ tạo nền tảng vững chắc giúp giảm thiểu tình trạng ô nhiễm chất thải nguy hại trong tương lai.
Các vụ việc ô nhiễm do chất thải nguy hại cho thấy sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp luật về quản lý chất thải. Do đó, cần rà soát, sửa đổi các quy định, bổ sung tiêu chuẩn mới phù hợp thực tế, đặc biệt với chất thải công nghiệp nguy hại và chất thải y tế.
Đồng thời, tăng cường hướng dẫn thực thi tại cấp cơ sở để đảm bảo pháp luật được áp dụng hiệu quả, tránh hình thức.
Nhà nước cần hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các cơ sở sản xuất nhỏ và vừa, tiếp cận vốn và công nghệ để đầu tư hệ thống xử lý chất thải nguy hại đạt chuẩn.
Ngoài ra, xây dựng các khu xử lý chất thải tập trung, liên kết vùng sẽ giảm áp lực lên từng địa phương, đồng thời nâng cao hiệu quả xử lý, kiểm soát nguy cơ ô nhiễm môi trường.
Cuối cùng, cần xây dựng cơ chế đánh giá trách nhiệm môi trường rõ ràng với từng doanh nghiệp và chính quyền địa phương.
Doanh nghiệp phát sinh chất thải phải có kế hoạch xử lý chất thải nguy hại đầy đủ, định kỳ báo cáo minh bạch. Chính quyền địa phương cần chủ động giám sát, hỗ trợ kỹ thuật và tăng cường tuyên truyền về ô nhiễm chất thải nguy hại.
Tình trạng ô nhiễm do chất thải nguy hại tại Việt Nam đang trở thành thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững. Nguyên nhân chính đến từ thiếu cơ sở xử lý, ý thức yếu và hành vi vi phạm quy định môi trường.
Để giải quyết, cần đồng bộ các giải pháp: siết quản lý, đầu tư công nghệ, nâng cao nhận thức và hoàn thiện chính sách. Chỉ khi toàn xã hội cùng hành động, ô nhiễm từ chất thải độc hại mới được kiểm soát bền vững.
Qua các vụ ô nhiễm lớn, có thể thấy tác động của chất thải nguy hại là sâu rộng và lâu dài. Việc kiểm soát chặt chẽ, xử lý nghiêm minh và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường là chìa khóa để ngăn chặn thảm họa tương tự trong tương lai.
Các câu hỏi thường gặp về ô nhiễm chất thải nguy hại
Chất thải nguy hại bao gồm những loại nào?
Chất thải nguy hại gồm chất thải y tế, chất thải công nghiệp chứa hóa chất độc hại, chất thải nông nghiệp có hóa chất, và các vật liệu chứa kim loại nặng, dễ cháy nổ hoặc gây độc.
Các ngành nào phát sinh nhiều chất thải độc hại?
Ngành công nghiệp nặng, sản xuất hóa chất, y tế, dệt nhuộm, cơ khí và nông nghiệp là các ngành phát sinh lượng lớn chất thải nguy hại.
Ai chịu trách nhiệm xử lý chất thải nguy hại?
Doanh nghiệp phát sinh chất thải phải tự xử lý hoặc thuê đơn vị được cấp phép. Cơ quan chức năng giám sát và kiểm tra việc xử lý đúng quy định.
Làm sao giảm thiểu ô nhiễm chất thải nguy hại tại nguồn?
Phân loại đúng, tái sử dụng, đầu tư công nghệ sạch, và có quy trình xử lý ngay tại nơi phát sinh là các cách hiệu quả giảm ô nhiễm chất thải nguy hại.
Người dân nên làm gì khi phát hiện khu vực ô nhiễm?
Người dân cần thông báo cho chính quyền địa phương, tránh tiếp xúc, và yêu cầu kiểm tra môi trường nếu phát hiện dấu hiệu ô nhiễm chất thải độc hại.
Bạn vui lòng để lại thông tin gồm: Tên doanh nghiệp hay cá nhân, điện thoại, địa chỉ email, chi tiết sản phẩm để chúng tôi phục vụ bạn tốt nhất. Trân trọng !
