Vì một môi trường xanh
Việt Nam, với tốc độ tiêu thụ nhựa gia tăng nhanh chóng trong vài thập kỷ qua, đang phải đối diện với áp lực ngày càng lớn từ vấn nạn rác thải nhựa.
Theo thống kê, năm 1999, mỗi người Việt chỉ tiêu thụ 3,8 kg nhựa/năm, nhưng đến 2010 con số này đã là 33 kg và 41 kg vào năm 2017. Dự báo đến năm 2030, bình quân đầu người sẽ chạm mức 60 kg/năm, trong đó khoảng một phần ba sử dụng cho bao bì. Chỉ riêng tại TP HCM, năm 2020, chất thải nhựa chiếm tới 25% tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt - một tỷ lệ cho thấy mức độ phổ biến và khó kiểm soát.
Đằng sau những con số này là thực tế đáng lo ngại: vòng đời của các sản phẩm nhựa dùng một lần rất ngắn, nhưng tác động đến môi trường thì kéo dài hàng trăm năm. Sự tiện lợi trong vài phút sử dụng lại để lại hậu quả hàng thế kỷ. Việc sản xuất nhựa tiêu tốn tài nguyên dầu mỏ, năng lượng và thải ra lượng lớn khí nhà kính, góp phần làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu. Khi thải bỏ, nhựa tồn tại lâu dài, gây tắc nghẽn cống rãnh, làm trầm trọng tình trạng ngập lụt đô thị, tạo môi trường cho dịch bệnh phát sinh. Nghiêm trọng hơn, nhựa phân rã thành vi nhựa len lỏi vào chuỗi thức ăn, đe dọa sức khỏe con người và hệ sinh thái.
Trong khi nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp mạnh tay, như cấm hoàn toàn túi ni-lông dùng một lần hoặc đánh thuế cao với sản phẩm nhựa, Việt Nam vẫn đang trong quá trình vận động, khuyến khích thay đổi thói quen. Những hình ảnh quen thuộc như siêu thị phát miễn phí túi ni-lông, quán cà phê tràn ngập ly nhựa, hay thói quen đốt rác tại nhà vẫn tồn tại. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách: nếu không hành động quyết liệt ngay hôm nay, chi phí môi trường, y tế và xã hội mà chúng ta phải trả trong tương lai sẽ vô cùng nặng nề.
Giải pháp nào cho cuộc chiến dài hạn?
Phong trào “Chống rác thải nhựa” do Bộ Tài nguyên và Môi trường phát động trong những năm qua đã lan rộng ra nhiều tỉnh thành, với sự hưởng ứng của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng. Tuy nhiên, để biến phong trào thành hành động bền vững, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, từ chính sách vĩ mô cho đến thói quen nhỏ bé trong đời sống hàng ngày.
Trước hết, cần có khung pháp lý đủ mạnh. Kinh nghiệm từ nhiều nước cho thấy, biện pháp “khuyến khích” thường chưa đủ sức thay đổi hành vi, nhất là khi người dân đã quá quen với sự tiện lợi của nhựa giá rẻ. Việt Nam cần sớm áp dụng lộ trình cấm hoặc đánh thuế cao đối với túi ni-lông khó phân hủy và sản phẩm nhựa dùng một lần, song song với việc phát triển và hỗ trợ các sản phẩm thay thế thân thiện môi trường. Chính sách này không chỉ định hướng tiêu dùng, mà còn tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư vào các giải pháp xanh.
Thứ hai, cần thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó nhựa sau sử dụng không trở thành rác, mà được thu gom, phân loại, tái chế để quay lại chuỗi sản xuất. Muốn làm được điều này, hạ tầng phân loại rác tại nguồn phải được đầu tư đồng bộ, từ gia đình đến khu dân cư, từ siêu thị đến nhà máy. Song song, phải có cơ chế khuyến khích và buộc doanh nghiệp chịu trách nhiệm đối với bao bì sản phẩm mà họ đưa ra thị trường - nguyên tắc mở rộng trách nhiệm nhà sản xuất (EPR).
Thứ ba, thay đổi thói quen tiêu dùng là yếu tố then chốt. Phong trào sẽ không thành công nếu người dân vẫn thản nhiên nhận túi ni-lông khi đi chợ, gọi đồ ăn với hộp xốp, hay uống nước bằng ống hút nhựa. Những hành động nhỏ như mang theo túi vải khi mua sắm, sử dụng chai thủy tinh hoặc bình kim loại cá nhân, từ chối sản phẩm nhựa dùng một lần… sẽ góp phần tạo nên sự thay đổi lớn. Đó không chỉ là trách nhiệm, mà còn là văn minh tiêu dùng trong xã hội hiện đại.
Thứ tư, cần nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua truyền thông sáng tạo và bền bỉ. Không chỉ dừng lại ở những băng rôn, khẩu hiệu, mà phải tận dụng mạng xã hội, phim tài liệu, chiến dịch truyền thông cộng đồng để đưa câu chuyện về rác thải nhựa đến gần hơn với mọi người, đặc biệt là giới trẻ. Những thông điệp như “Nói không với túi ni-lông”, “Thay đổi vì cuộc sống xanh” cần trở thành hành động quen thuộc, chứ không chỉ là khẩu hiệu.
Thứ năm, phải có sự chung tay của doanh nghiệp. Các siêu thị có thể áp dụng mô hình “không túi ni-lông”, nhà hàng có thể dùng hộp giấy hoặc bao bì sinh học, các hãng cà phê có thể giảm giá cho khách mang ly cá nhân. Doanh nghiệp không chỉ hưởng lợi về hình ảnh khi tham gia phong trào, mà còn góp phần định hình thói quen tiêu dùng mới trong xã hội.
Cuối cùng, cần khơi dậy trách nhiệm cá nhân. Không một chính sách nào có thể thành công nếu người dân vẫn thản nhiên xả rác ra đường, kênh rạch, hay đốt rác bừa bãi. Mỗi người phải ý thức rằng, một túi ni-lông vứt ra hôm nay có thể tồn tại đến 500 năm. Mỗi hành động nhỏ - phân loại rác, tái sử dụng túi, từ chối nhựa dùng một lần - đều là sự đóng góp thiết thực để thành phố sạch hơn, đất nước bền vững hơn.
Thay đổi vì một tương lai xanh
Cuộc chiến chống rác thải nhựa không thể diễn ra trong ngày một ngày hai, mà là hành trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và cộng đồng. Nếu mỗi gia đình thay đổi một chút, mỗi doanh nghiệp dấn thêm một bước, mỗi cá nhân có thêm một hành động tích cực, thì chúng ta sẽ góp phần đáng kể vào việc giảm ô nhiễm, bảo vệ sức khỏe và gìn giữ hành tinh cho thế hệ mai sau.
Hơn lúc nào hết, phong trào “Chống rác thải nhựa” cần được nhìn nhận không phải là một chiến dịch ngắn hạn, mà là một cuộc cách mạng trong thói quen tiêu dùng và sản xuất.
Đã đến lúc, mỗi chúng ta phải tự hỏi: tiện lợi tức thời có đáng để đánh đổi bằng sức khỏe, môi trường và tương lai của con em mình hay không? Câu trả lời chắc chắn là không. Và chỉ bằng hành động ngay từ hôm nay, chúng ta mới có thể tạo ra sự thay đổi thực sự.
Nguyễn Bá Hội
Bạn vui lòng để lại thông tin gồm: Tên doanh nghiệp hay cá nhân, điện thoại, địa chỉ email, chi tiết sản phẩm để chúng tôi phục vụ bạn tốt nhất. Trân trọng !
