Hướng dẫn cách ủ phân hữu cơ tại nhà đúng kỹ thuật

Những điều cần chuẩn bị trước khi ủ phân

Lựa chọn thùng ủ phù hợp với không gian nhà ở

Đối với người mới bắt đầu, việc chọn đúng loại thùng ủ là yếu tố quan trọng giúp quá trình diễn ra thuận lợi và sạch sẽ. Nếu bạn sống trong căn hộ hoặc nhà có diện tích hạn chế, nên ưu tiên thùng ủ dung tích từ 30L đến 60L có nắp đậy kín, hạn chế mùi và có lỗ thoáng khí. Với những gia đình có sân vườn, có thể chọn thùng ủ lớn từ 100L đến 200L, hoặc thùng ủ compost chuyên dụng.

Một số gợi ý:

• Thùng nhựa HDPE hoặc PP dày, có khả năng chống tia UV nếu đặt ngoài trời
• Có nắp kín và lỗ thoát nước ở đáy
• Có lỗ thoáng khí ở thân để thúc đẩy quá trình phân hủy hiếu khí

Dụng cụ và vật liệu cần có để bắt đầu

Ngoài thùng ủ, bạn cần chuẩn bị một số dụng cụ và nguyên liệu cơ bản như:

• Xẻng nhỏ hoặc dụng cụ đảo trộn
• Găng tay cao su để vệ sinh và đảm bảo an toàn
• Rác hữu cơ từ nhà bếp như rau củ, vỏ trái cây, bã cà phê
• Vật liệu khô như mùn cưa, giấy báo vụn, vỏ trấu để cân bằng độ ẩm
• Men vi sinh hoặc chế phẩm sinh học nếu muốn tăng tốc quá trình phân hủy

Nguyên tắc phân loại rác hữu cơ khi ủ phân

Không phải loại rác nào cũng có thể đưa vào thùng ủ. Để tránh mùi hôi và tăng hiệu quả ủ, bạn cần phân loại như sau:

Nên ủ:

• Vỏ rau, củ, trái cây
• Lá cây, cỏ mục, bã trà, bã cà phê
• Cặn bột mì, bánh mì khô, giấy không in màu

Không nên ủ:

• Thịt, cá, đồ ăn thừa có dầu mỡ
• Vỏ cam, chanh với lượng lớn (gây chua quá mức)
• Phân chó mèo, rác có hóa chất

Quy trình và kỹ thuật ủ phân hữu cơ cho người mới

Cách phối trộn nguyên liệu ủ phân đúng tỉ lệ

Nguyên tắc phối trộn cơ bản là giữ cân bằng giữa nguyên liệu xanh (ẩm, chứa nitơ) và nguyên liệu nâu (khô, chứa carbon). Tỷ lệ gợi ý:

• 2 phần nguyên liệu xanh: vỏ rau củ, lá tươi, bã cà phê
• 1 phần nguyên liệu nâu: giấy báo vụn, mùn cưa, rơm rạ

Bạn cũng nên cắt nhỏ các thành phần trước khi cho vào thùng để tăng diện tích tiếp xúc và thúc đẩy quá trình phân hủy.

Các bước thực hiện cách ủ phân hữu cơ tại nhà

1. Trải một lớp vật liệu nâu dưới đáy thùng để tạo lớp đệm hút ẩm
2. Đổ lớp nguyên liệu xanh (rau củ thừa, vỏ trái cây)
3. Phủ thêm một lớp vật liệu khô phía trên
4. Tưới nước nhẹ nếu hỗn hợp quá khô (ẩm như miếng bọt biển vắt nước là lý tưởng)
5. Trộn đều sau mỗi 3–5 ngày để duy trì oxy và phân hủy đều
6. Lặp lại các lớp xen kẽ đến khi đầy thùng

Yếu tố quan trọng trong quá trình ủ

• Độ ẩm: Hỗn hợp nên có độ ẩm vừa đủ, không quá khô cũng không sũng nước
• Nhiệt độ: Khoảng 45–65°C là lý tưởng để vi sinh vật hoạt động mạnh
• Khí oxy: Cần đảo trộn định kỳ để giữ môi trường hiếu khí và tránh mùi hôi

Phương pháp ủ phân hữu cơ phổ biến dễ áp dụng

Ủ phân compost hiếu khí bằng thùng nhựa

Đây là phương pháp phù hợp nhất cho người mới bắt đầu. Nguyên lý dựa trên sự phân hủy của vi sinh vật trong điều kiện có oxy. Bạn chỉ cần một thùng nhựa đục lỗ, nguyên liệu phù hợp, duy trì độ ẩm và đảo trộn định kỳ. Ưu điểm là ít mùi, dễ kiểm soát và thành phẩm có thể sử dụng sau 30–60 ngày.

Ủ phân vi sinh sử dụng men hoặc chế phẩm sinh học

Phương pháp này sử dụng men vi sinh có sẵn (như EM, Trichoderma) để thúc đẩy quá trình phân hủy, giúp rút ngắn thời gian hoai mục. Thường áp dụng cho lượng rác lớn hoặc cần thành phẩm nhanh. Cách làm tương tự như ủ compost, nhưng cần rải đều men vi sinh theo hướng dẫn.

So sánh các phương pháp ủ

Cách xử lý sự cố khi ủ phân tại nhà

Phân có mùi hôi – nguyên nhân và cách khắc phục

Mùi hôi thường xuất hiện khi:

• Quá nhiều nguyên liệu ẩm, không đủ vật liệu khô
• Thiếu oxy do không đảo trộn
• Có lẫn rác không phù hợp như thức ăn dầu mỡ

Cách khắc phục:

• Bổ sung mùn cưa, giấy vụn để hút ẩm
• Đảo trộn lại toàn bộ hỗn hợp
• Loại bỏ nguyên liệu gây mùi nếu cần

Phân không hoai mục – cần điều chỉnh những gì?

Phân ủ lâu mà không hoai có thể do:

• Tỷ lệ phối trộn sai
• Không có vi sinh vật đủ mạnh
• Môi trường quá khô hoặc quá ẩm

Cách xử lý:

• Bổ sung men vi sinh hoặc phân hoai mục làm mồi
• Điều chỉnh độ ẩm cho phù hợp
• Đảo trộn đều để tăng oxy

Kiểm tra độ chín của phân hữu cơ như thế nào?

Bạn có thể nhận biết phân đã chín thông qua:

• Màu nâu sẫm hoặc đen, mùi đất tự nhiên
• Không còn thấy các mảnh thực phẩm thô
• Phân tơi, không nóng hoặc bốc hơi

Thời gian ủ trung bình từ 30 đến 60 ngày tùy phương pháp và điều kiện.

Khi nắm vững cách ủ phân hữu cơ đúng kỹ thuật, bạn không chỉ góp phần giảm rác thải mà còn tạo ra nguồn phân bón hữu ích, an toàn cho cây trồng và sức khỏe gia đình. Hãy bắt đầu từ những bước nhỏ để hình thành thói quen sống xanh mỗi ngày.