Hướng dẫn ủ rác thực phẩm, rác vườn (rác dễ phân hủy) thành phân hữu cơ (phân compost)

Rác thải sinh hoạt được phân loại thành 03 nhóm chính

• Nhóm chất thải thực phẩm, bao gồm: thực phẩm thừa, thức ăn thừa, thực phẩm hết hạn sử dụng, rau củ quả hỏng, rác vườn, lá cây, .v.v..
• Nhóm chất thải tái chế, tái sử dụng, bao gồm: Đồ nhựa, đồ mủ, vật dụng kim loại sắt, nhôm, đồng, giấy, báo, cao su, .v.v..
• Nhóm chất thải rắn sinh hoạt khác, bao gồm: tả, áo quần cũ, khẩu trang đã sử dụng, gày dép cũ, .v.v…
• Nhóm chất thải rắn thực phẩm được sử dụng để làm nguyên liệu ủ phân hữu cơ hay còn gọi là ủ phân compost.

Quá trình ủ phân hữu cơ thực hiện như sau

Bước 1: Chuẩn bị thùng ủ rác thực phẩm (thùng ủ theo nguyên tắc ủ hiếu khí)

Thùng ủ có thể tích từ 160 lít đến 360 lít hoặc lớn hơn tùy vào lượng rác thải thực phẩm phát sinh mỗi ngày. Trong hướng dẫn hôm nay, chúng tôi sẽ sử dụng thùng ủ có thể tích 160 lít cho hộ gia đình có phát sinh khối lượng rác thải thực phẩm, rác vườn với bình quân 0.5 kg mỗi ngày.

Lưu ý:

1. Thùng ủ rác thực phẩm phải đảm bảo có các lỗ thông khí từ bên ngoài vào trong và từ bên trong thùng ra ngoài. Các lỗ thông khí được bố trí hợp lý trên các ống thông khí, tay nắm giúp hạn chế phát tán mùi ra ngoài môi trường trong quá trình ủ.
2. Đáy thùng ủ phải có lỗ thoát nước, giúp thoát nhanh nước rỉ rác trong quá trình ủ đảm bảo độ ẩm của rác thực phẩm phù hợp trong quá trình ủ.
3. Thùng ủ phải có cửa lấy phân thành phẩm. Cửa lấy phân thiết kế dễ đóng mở.
4. Thùng ủ phải được đặt trên các vật cứng như đá, gạch hoặc giá kê tạo ra khoản trống dưới đáy thùng. Bên dưới đáy thùng có khay thu gom nước rỉ rác. Nước rỉ rác được sử dụng để tưới ngược lại rác trong thùng trong quá trình ủ hoặc pha loãng để tưới cây, rau.
5. Thùng ủ phải được đặt nơi thoáng mát, bóng râm, tuyệt đối không đặt thùng ủ trực tiếp dưới anh nắng mặt trời.

Bước 2: Tiến hành ủ rác thực phẩm, rác vườn

1. Trước khi bắt đầu ủ, cần lót dưới đáy thùng ủ một lớp chất đệm dày từ 5cm đến 10cm (có thể là đất xốp, tro, vỏ trấu hoặc sơ dừa, lá cây cắt nhiễn,…). Lớp chất đệm dưới đáy thùng giúp hút nước, giữ ẩm, tạo nguồn vi sinh trong quá trình ủ.
2. Mỗi ngày, khi phát sinh ra rác thực phẩm như: thực phẩm thừa, thức ăn thừa, thực phẩm hết hạn sử dụng, lá cây, trái cây, rau củ quả hỏng, … hãy mang ra bỏ vào thùng ủ. Mỗi ngày lượng rác thực phẩm trong thùng cao lên, nhiều hơn, quá trình phân hủy rác thực phẩm trong thùng sẽ diễn ra một cách tự nhiên. Thời gian phân hủy kéo dài từ 70 ngày đến 90 ngày. Trong quá trình rác thực phẩm phân hủy sẽ có phát sinh ra nước rỉ rác và khí thải (mùi). Nếu rác trong thùng ẩm ướt quá thì cần phải thêm chất độn như xơ dừa, tro, lá cây cắt nhiễn, đất xốp, … giúp cho rác trong thùng có độ ẩm phù hợp cho quá trình phân hủy.
3. Nếu rác thực phẩm trong thùng khô, thiếu ẩm thì cần phải tưới lên rác một lượng nước nhỏ (thông thường lá cây, rác vườn, phụ phẩm nông nghiệp như vỏ trấu, vỏ đậu phụng, cỏ, … sẽ khô, thiếu nước, độ ẩm).
4. Nếu rác thực phẩm là thực phẩm tươi sống như thịt, tôm, cá, lòng gà, lòng heo, … thì khi bỏ vào thùng cần thêm chất đệm như đất, tro, trấu,… để giảm phát tán mùi khi ủ và phân hủy nhanh hơn. Chúng ta cũng có thể tưới lên trên một lớp men vi sinh (men vi sinh dạng nước) hoặc rắc lên một lớp men vi sinh (men vi sinh dạng bột).
5. Thông thường rác thực phẩm sẽ tự phân hủy một cách tự nhiên, không cần chất xúc tác nhưng thời gian lâu có thể 90 ngày hoặc hơn. Để cho quá trình phân hủy nhanh hơn trong quá trình ủ thì chúng ta có thể sử dụng men vi sinh. Men vi sinh giúp quá trình phân hủy diễn ra nhanh hơn và giảm mùi hôi trong khi ủ. Để hiệu quả, khi rác thực phẩm trong thùng dày lên 10 đến 15cm thì chúng ta rắc hoặc tưới lên một lớp men vi sinh. Quá trình cứ diễn ra như vậy cho đến khi thùng ủ đầy. Rác thực phẩm sẽ xẹp xuống trong quá trình phân hủy, theo thời gian thì lớp dưới sẽ chuyển thành phân hữu cơ (phân compost), chúng ta mở cửa lấy phân, phía trên chúng ta vẫn tiếp tục cho thêm rác vào mỗi ngày.

Lưu ý:

1. Không bỏ túi ni lông, chất thải nhựa và những chất thải khó phân hủy vào trong thùng.
2. Không bỏ vào thùng các loại xương động vật lớn như xương heo, xương bò, …
3. Không bỏ vào thùng vỏ sò, vò óc.
4. Không đổ nước mắm, muối vào thùng ủ hoặc nước canh.
5. Hạn chế đổ dầu mở, thực phẩm nhiều dầu mở vào trong thùng.

Bước 3: Lấy phân thành phẩm

• Sau 90 ngày hoặc hơn (tùy vào điệu kiện và loại rác thực phẩm để ủ), chúng ta mở cửa thùng để kiểm tra phân, nếu phân có màu đen, xốp có thể dùng được, chúng ta lấy phân ra để dùng bón cho cây trồng. Khi lấy phân lớp dưới, thì các lớp trên tiếp tục được thêm rác thực phẩm vào.
• Việc ủ rác thực phẩm thành phân hữu cơ là một công việc cần sự tỉ mỹ, cẩn thận và kiên trì như chúng ta đang chăm sóc cây. Nếu tưới quá nhiều nước hoặc để cây khô thì cây sẽ chết.