Tài liệu hướng dẫn phân loại rác tại nguồn mới nhất

Hướng dẫn phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn theo quy định mới nhất

Phân loại rác thải đang trở thành một vấn đề cấp bách trong bối cảnh môi trường suy thoái, gia tăng biến đổi khí hậu và tình trạng ô nhiễm môi trường ngày một trầm trọng. Sự gia tăng dân số và hoạt động tiêu dùng không ngừng đã dẫn đến một lượng rác thải khổng lồ được phát sinh hàng ngày, gây áp lực lên hệ thống lưu chứa, thu gom, xử lý rác hiện tại. Việc áp dụng phân loại rác tại nguồn trở nên cần thiết hơn bao giờ hết khi nó không chỉ giúp giảm thiểu khối lượng rác phải xử lý, mà còn nâng cao hiệu quả tái chế, tiết kiệm tài nguyên, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường và sức khỏe mà còn góp phần phát triển bền vũng, bảo vệ môi trường sống cho các thế hệ tương lai.

Trong bối cảnh ô nhiễm môi trường và khủng hoảng tài nguyên ngày càng gia tăng, việc thực hiện giải pháp phân loại rác thải không chỉ là một xu hướng mà đã trở thành một nhu cầu cấp thiết cho mọi cộng đồng. Đây không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, các cấp, các ngành hay của các tổ chức, cá nhân quan tâm đến môi trường mà mà còn là nghĩa vụ chung của toàn xã hội nhằm hướng tới một môi trường sống trong lành và bền vững.

Một trong những lý do quan trọng khác, đó là khả năng tái chế và tái sử dụng các nguyên liệu từ rác thải được phân loại tốt sẽ giúp tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu sự khai thác tài nguyên và giảm lượng khí thải carbon từ sản xuất cũng như việc xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh. Trong đó, chất thải thực phẩm được sử dụng làm phân bón, thức ăn chăn nuôi, chất thải tái chế được sử dụng làm nguyên liệu cho các ngành công nghiệp sản xuất.

 Ngoài ra, việc thực hiện phân loại rác còn thúc đẩy ý thức cộng đồng về trách nhiệm bảo vệ môi trường, tạo thói quen tiêu dùng bền vững. Như vậy, phân loại rác không chỉ là một hành động cụ thể mà còn là một bước đi quan trọng trong việc kiến tạo một tương lai xanh và bền vững hơn cho xã hội.

Những quy định mới nhất về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn

Theo quy định mới tại điều 75 Luật bảo vệ môi trường 2020, văn bản hướng dẫn số 9368/BTNMT-KSONMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường ngày 02/11/2023 và các văn bản hướng dẫn thì hành thì Chất thải rắn sinh hoạt sẽ được chia thành 03 nhóm chính, đó là:

• Nhóm Chất thải tái chế, tái sử dựng bao gồm: Những loại rác có thể bán được cho phế liệu như giấy, báo, giấy tập, bìa carton, giấy vỏ hộp sửa; lon kim loại nhôm, sắt, đồng (lon bia, lon nước ngọt), dao, kéo, xoong nồi, hộp kim loại đựng thực phẩm; Đồ nhựa, đồ mủ, chai nhựa; chai thủy tinh, ….
• Nhóm Chất thải thực phẩm bao gồm: thực phẩm hết hạn sử dụng, rác vườn dễ phân hủy, thức ăn thừa, vỏ rau củ, rơm, rạ, lá cây, bã mía, bã trà, bã cà phê, vỏ sò, vỏ ốc,…
• Nhóm Chất thải rắn sinh hoạt khác: Áo, quần, bao tay, vớ, tất rách cũ; giẻ lau; băng, tả; sành, sứ, gốm, chén bát vỡ, đầu lọc thuốc lá, giấy ăn đã sử dụng; vỏ bao bì bánh kẹo, giấy bạc; cao su găng tay, tóc, lông động vật, …

HÌnh 1. Tại sao phải thực hiện phân loại rác              

UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt khác trên địa bàn theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiếp và Môi trường; có chính sách khuyến khích việc phân loại riêng chất thải nguy hại trong chất thải sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân.

Hình 2. Trách nhiệm UBND cấp tỉnh trong việc hướng dẫn phân loại rác

              Tại đô thị, hộ gia đình, cá nhân phải chứa, đựng chất thải rắn sinh hoạt sau khi thực hiện phân loại vào các bao bì để chuyển giao.

• Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được chuyển giao cho tổ chức, cá nhân tái sử dụng, tái chế hoặc cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển.
• Chất thải thực phẩm được chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển; có thể được sử dụng làm phân bón hữu cơ, làm thức ăn chăn nuôi.
• Chất thải rắn sinh hoạt khác được chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển.

              Tại nông thôn, sau khi phân loại, hộ gia đình, cá nhân phát sinh chất thải rắn sinh hoạt, thực hiện quản lý như sau:

• Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được chuyển giao cho tổ chức, cá nhân tái sử dụng, tái chế hoặc cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển.
• Chất thải thực phẩm được khuyến khích tận dụng tối đa để làm phân bón hữu cơ, làm thức ăn chăn nuôi; hoặc chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển.
• Chất thải rắn sinh hoạt khác phải được chứa, đựng trong bao bì theo quy định và chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển.

Hình 3. Hướng dẫn xử lý rác sau phân loại

              Theo hướng dẫn kỹ thuật phân loại chất thải rắn sinh của Bộ Nông nghiệp và môi trường tại văn bản hướng dẫn số 9368/BTNMT-KSONMT ngày 02/11/2023, các nhóm chất thải rắn sinh hoạt được phân loại chi tiết như sau:

1. Nhóm chất thải tái chế, tái sử dụng bao gồm:

• Giấy thải:

• Hộp, túi, lọ, ly, cốc giấy (loại bỏ nước, dung dịch chứa bên trong. Thu gọn, ép dẹt, giảm kích thước, thể tích).
• Sách, truyện, vở, báo cũ, giấy viết,…; Thùng, bìa carton; Lõi giấy vệ sinh, giấy bọc gói, bì thư, biên lai, khay đựng trứng bằng giấy,… Các loại bao bì giấy khác không nhiễm bẩn (loại bỏ nước, dung dịch chứa bên trong và thu gọn, ép dẹt, giảm kích thước, thể tích).

• Nhựa thải:

• Bao bì nhựa đựng thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, sản phẩm dùng trong gia dụng, nông nghiệp, y tế,…(không bao gồm bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật, axit, dầu mỡ công nghiệp, chất tẩy rửa có thành phần nguy hại). Cần tháo nắp, loại bỏ nước, dung dịch hoặc sản phẩm chứa đựng bên trong va thu gọn, giảm kích thước, thể tích.
• Các loại ghế nhựa, thau, chậu nhựa; Ly, cốc nhựa (loại bỏ sản phẩm chứa đựng bên trong).

• Kim loại thải:

• Bao bì nhôm, sắt hoặc kim loại khác đựng thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, sản phẩm dùng trong gia dụng, nông nghiệp, y tế,…(không bao gồm bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật, dầu mỡ công nghiệp, chất tẩy rửa có thành phần nguy hại). Cần loại bỏ đồ đựng bên trong và thu gọn, giảm kích thước, thể tích.
• Đồ dùng nhà bếp bằng kim loại: xoong, nồi, niêu, ấm nước, bếp gas, vật dụng nhỏ như bát, đĩa, thìa, dĩa,…; Các loại vật dụng kim loại thải khác. Cần phải loại bỏ sản phẩm chứa đựng bên trong và thu, xếp gọn các vật sắc nhọn để tránh gây thương tích trong quá trình phân loại, thu gom và xử lý.

• Chai thủy tinh:

• Chai, lọ thuỷ tinh đựng bia, rượu , thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, sản phẩm dùng trong gia dụng, nông nghiệp, y tế… (không bao gồm bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật, axit, dầu mỡ công nghiệp, chất tẩy rửa có thành phần nguy hại). Cần tháo nắp, loại bỏ sản phẩm chứa đựng bên trong và thu, xếp gọn, hạn chế va đạp, gây vỡ.
• Bình hoa, đồ trang trí bằng thủy tinh, pha lê. Cần phải loại bỏ sản phẩm chứa đựng bên trong; tái sử dụng với đồ vật còn nguyên vẹn.
• Thuỷ tinh thải khác: Cần thu, xếp gọn các vật sắc nhọn để tránh gây thương tích trong quá trình phân loại, thu gom và xử lý.

• Vải, đồ da: Quần áo, phụ kiện; giày, dép, vali; chăn, màn, rèm cửa bằng vải,… (không dính thuốc bảo vệ thực vật, axit, dầu mỡ công nghiệp, chất tẩy rửa có thành phần nguy hại). Tái sử dụng đối với các đồ vật sạch và thu gọn.
• Đồ gỗ: Đồ chơi; vật trang trí, đồ gia dụng, hộp, khay,…bằng gỗ. Tái sử dụng đối với vật dụng còn nguyên vẹn. Thu gọn, giảm kích thước, thể tích đối với các vật dụng đã bị hư hỏng để tái chế
• Cao su:

• Đồ chơi bằng cao su thì tái sử dụng đối với đồ chơi còn nguyên vẹn. Thu gọn, giảm kích thước, thể tích đối với đồ chơi đã bị hư hỏng để tái chế.
• Săm, lốp, vật dụng bằng cao su các loại. Cần để gọn.

• Thiết bị điện, điện tử thải bỏ:

• Các thiết bị điện, điện tử nhỏ như: máy ảnh và máy ghi hình; điện thoại di động và điện thoại để bàn; dây cáp và phụ kiện máy tính; bảng điều khiển trò chơi; đồ chơi điện tử; máy tính toán cầm tay; bàn phím; máy tính xách tay và máy tính bảng; máy nhắn tin; bộ đàm, đèn led, đèn halogen,… Giữ nguyên hình dạng, không tháo rời.
• Các thiết bị điện, điện tử lớn như: máy tính để bàn và màn hình; máy fax; máy in và máy quét; dàn âm thanh và loa; tivi; máy đánh chữ; đầu đĩa VCR/DVD, tấm quang năng,…
• Tủ lạnh, tủ đông, máy điều hòa, máy rửa bát, máy giặt, quạt điện, quạt sưởi, bếp điện, bếp từ, lò nướng, nồi cơm điện,… Giữ nguyên hình dạng, không tháo rời.

1. Nhóm chất thải thực phẩm:

• Thức ăn thừa, thực phẩm hết hạn sử dụng. Bảo đảm được đựng, chứa trong vật đựng, túi, bao bì,…kín, không rò rỉ, ngăn ngừa mùi phát tán.
• Các loại rau, củ, quả, trái cây và các phần thải bỏ sau khi sơ chế, chế biến món ăn, ...; Các sản phẩm bỏ đi từ thịt gia sức, gia cầm, thủy, hải sản: Bảo đảm được đựng, chứa trong vật đựng, túi, bao bì,…kín, không rò rỉ, ngăn ngừa mùi phát tán.

1. Chất thải rắn sinh hoạt khác:

• Chất thải nguy hại:

• Bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật, axit thải, dung môi thải, kiềm thải, dầu mỡ công nghiệp, chất tẩy rửa có thành phần nguy hại, bình gas mini,…từ hoạt động sinh hoạt; Sơn, mực, chất kết dính (loại có các thành phần nguy hại trong nguyên liệu sản xuất); Găng tay, giẻ lau dính dầu, hóa chất; Kim tiêm, khẩu trang, bông băng bị nhiễm khuẩn từ người bệnh. Bảo đảm được đựng, chứa trong vật đựng, túi, bao bì… để an toàn, tránh phát tán CTNH ra ngoài môi trường. Thu, xếp gọn các vật sắc nhọn (như kim tiêm) để tránh gây thương tích trong quá trình phân loại, thu gom và xử lý.
• Các loại bóng đèn huỳnh quang thải; thủy tinh hoạt tính thải; nhiệt kế chứa thuỷ ngân thải. Không đập vỡ. Trường hợp bị vỡ thì lưu giữ bảo đảm an toàn tránh gây thương tích, ngăn ngừa phát tán thủy ngân trong quá trình phân loại, thu gom và xử lý.
• Các loại pin, ắc quy thải: Giữ nguyên hình dạng, không tháo rời.

• Chất thải cồng kềnh:

• Tủ, bàn ghế, sofa, giường, nệm, cũ hỏng,… Thu gọn, giảm kích thước, thể tích. Trường hợp tháo dỡ thì chất thải sau đó được phân loại vào các nhóm chất chải tương ứng.
• Tủ sắt, khung cửa, cánh cửa,... Thu gọn, giảm kích thước, thể tích. Trường hợp tháo dỡ thì chất thải sau đó được phân loại vào các nhóm chất thải tương ứng.
• Cành cây, gốc cây,… Thu gọn, giảm kích thước, thể tích.

• Nhóm chất thải khác còn lại:

• Vỏ các loại hạt như macca, óc chó, hạt điều, dừa, vỏ trứng, xơ dừa, rơm, trấu,…từ hoạt động sinh hoạt. Chiếu cói; chiếu tre, trúc; gối mây, tre,…; Lông gia súc, gia cầm,…;
• Bã các loại: cà phê, trà (túi trà), bã mía, xác mía, lõi ngô (cùi bắp),…; Chất thải từ làm vườn từ hộ gia đình như lá, rễ, cành cây nhỏ, cỏ, hoa,… thu gọn, giảm kích thước, thể tích. Phải thực hiện bó gọn.
• Tã, bỉm, băng, giấy vệ sinh, giấy ăn đã sử dụng; giấy ướt đã sử dụng; bông tẩy trang, khẩu trang,…; Các loại hộp xốp; các loại sản phẩm nhựa sử dụng một lần; Bã kẹo cao su, đầu lọc thuốc lá,…; Bóng bay, băng keo dán, tăm bông tai, tăm chỉ kẽ răng; Vỏ thuốc,…). Thu gọn, giảm kích thước, thể tích, bảo đảm tránh rơi vãi.
• Giày, dép nhựa, thước kẻ, muôi (vá), thìa (muỗng) bằng nhựa; Bút, bật lửa đã hết gas, bàn chải đánh răng, vỏ tuýp, hộp kem đánh răng,…; Các loại nhựa thải khác.
• Các loại chất thải còn lại: Bó gọn.

Hình 4. Hướng dẫn phân loại rác thành các nhóm

              Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã đưa ra nhiều điểm mới quan trọng, đặc biệt liên quan đến chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Luật quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong việc chi trả chi phí liên quan đến quản lý chất thải, nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong việc cung cấp dịch vụ này. Một điểm đổi mới nổi bật là việc trao quyền cho ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong việc triển khai và quản lý các hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải. Điều này không chỉ giúp các địa phương chủ động hơn trong việc quản lý chất thải mà còn tạo điều kiện thuận lợi để phát triển các giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương, từ đó nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường. Các điểm quan trọng được nêu trong luật, cụ thể:

• Được tính toán dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại.

• Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế, chất thải nguy hại phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân đã được phân loại riêng thì không phải chi trả giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý.
• Trường hợp hộ gia đình, cá nhân không phân loại hoặc phân loại không đúng quy định thì phải chi trả giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý như đối với chất thải rắn sinh hoạt khác.

• Quyết định việc phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt khác theo hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường (Khoản 2 Điều 75 Luật BVMT 2020).
• Quy định về phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải cồng kềnh (Khoản 6 Điều 75 Luật BVMT 2020)
• Bố trí mặt bằng điểm tập kết, trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường theo quy định của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Khoản 2 Điều 76 Luật BVMT 2020)
• Lựa chọn cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt (Khoản 1 Điều 77 Luật BVMT 2020)
• Lựa chọn cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt (Khoản 2 Điều 78 Luật BVMT 2020)
• Quy hoạch, bố trí quỹ đất cho khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt, thực hiện việc giao đất kịp thời để triển khai xây dựng và vận hành khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn; bố trí kinh phí cho việc đầu tư xây dựng, vận hành hệ thống thu gom, lưu giữ, trung chuyển, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt; hệ thống các công trình, biện pháp, thiết bị công cộng phục vụ quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn (Khoản 6 Điều 78 Luật BVMT 2020).
• Quy định chi tiết về quản lý chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn; quy định giá cụ thể đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt; quy định cụ thể hình thức và mức kinh phí hộ gia đình, cá nhân phải chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại; định giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo quy định của pháp luật về giá. (Khoản 6 Điều 79 Luật BVMT 2020).

Hình 5. Điểm mới về xhi phí, thu gom xử lý rác sinh hoạt

Với nổ lực chung ta bảo vệ môi trường xanh, nâng cao nhận thức của cộng đồng về thực hiện phân loại rác, giảm rác thải nhựa dùng một lần, bỏ rác đúng nơi quy định, Công ty sản xuất Nhựa Sài Gòn thực hiện biên soạn tài liệu truyền thông phân loại rác và trao tặng đến cộng đồng, tổ chức, cá nhân sử dụng. Tài liệu này không chỉ cung cấp thông tin hữu ích về quy trình phân loại rác mà còn khuyến khích sự tham gia của mỗi cá nhân trong việc giảm thiểu chất thải. Qua đó, Công ty mong muốn xây dựng một cộng đồng xanh, sạch, đẹp, góp phần bảo vệ môi trường bền vững và hình thành thói quen tốt trong việc quản lý chất thải ngay từ mỗi hộ gia đình. Tài liệu này được tổng hợp biên soạn dựa trên các quy định của văn bản pháp luật, hướng dẫn thực hiện phân loại rác của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Tài liệu nhằm mục đích giúp cộng đồng dễ tiếp cận, dễ hiểu hơn các quy định về phân loại rác thông qua hình ảnh, thiết kế đơn giản. Tài liệu không có tính chất thay thế các quy định, hướng dẫn của Luật bảo vệ môi trường 2020 và các văn bản pháp luật hiện hành.

Công ty sản xuất Nhựa Sài Gòn giới thiệu một số mẫu thiết kế truyền thông về hướng dẫn phân loại rác để cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng tham khảo.

• Thiết kế tờ rơi hướng dẫn phân loại rác.

Hình 6. Tờ rơi hướng dẫn phân loại rác

Hình 7. Tờ rơi hướng dẫn phân loại rác (tt)

• Thiết kế poster tuyên truyền về phân loại rác.

• Thiết kế pano tuyên truyền, cổ động về thực hiện phân loại rác.