Tổng quan về truyền thông môi trường

I. Truyền thông môi trường là một công cụ trong công tác quản lý môi trường

Truyền thông môi trường cần và phải được xem như là một công cụ quan trọng, cơ bản của quản lý môi trường ở cả cấp TW và địa phương, nó tác động trực tiếp hoặc gián tiếp làm thay đổi thái độ, hành vi của con người trong cộng đồng từ đó thúc đẩy họ tự nguyện tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường từ đơn giản nhất đến phức tạp nhất, và không những chỉ tự mình tham gia mà còn lôi cuốn những người khác cùng tham gia tạo ra các kết quả có tính đại chúng. Truyền thông môi trường là một công cụ hổ trợ đắc lực cho các loại công cụ khác trong quản lý môi trường.

Trong Luật bảo vệ môi trường 2020, “Truyền thông, giáo dục và vận động mọi người tham gia bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh môi trường, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và đa dạng sinh học” đã được ghi ngay trong mục 4 về Giáo dục và truyền thông bảo vệ môi trường.

Điều 153. Giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng về bảo vệ môi trường

1. Nội dung, chương trình giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân được tích hợp, lồng ghép kiến thức, pháp luật về bảo vệ môi trường.

2. Nhà nước ưu tiên đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực bảo vệ môi trường; đầu tư đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý, người làm công tác kỹ thuật về bảo vệ môi trường; khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia giáo dục về bảo vệ môi trường và đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực về bảo vệ môi trường.

3. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định nội dung, chương tình giáo dục, đào tạo về bảo vệ môi trường và phát triển nguồn nhân lực bảo vệ môi trường.

Điều 154. Truyền thông, phổ biến kiến thức, tuyên truyền pháp luật về bảo vệ môi trường

1. Truyền thông, phổ biến kiến thức, tuyên truyền pháp luật về bảo vệ môi trường được thực hiện thường xuyên và rộng rãi.

2. Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, tổ chức chính trị-xã hội, cơ quan truyền thông, báo chí có trách nhiệm truyên thông, phổ biến kiển thức, tuyên truyền pháp luật về bảo vệ môi trường.

3. Bộ, cơ quan ngang Bộ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan truyền thông, báo chí có trách nhiệm truyền thông, phổ biến kiến thức, tuyền truyền pháp luật về bảo vệ môi trường thuộc lĩnh Vực quản lý.

4. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chủ trì, phối hợp với các cơ quan truyền thông, báo chí có trách nhiệm truyền thông, phổ biến kiến thức, tuyên truyền pháp luật về bảo vệ môi trường trên địa bàn.

Hội thi môi trường

II. Mục tiêu của truyền thông môi trường

Truyền thông môi trường không nhằm quá nhiều vào việc phổ biến thông tin mà nhằm vào việc chia xẻ nhận thức về một phương thức sống bền vững và nhằm xây dựng khả năng giải quyết các vấn đề môi trường cho các nhóm người trong cộng đồng xã hội.

Mục tiêu của truyền thông môi trường phải được vận dụng một cách đa dạng, nhằm:

• Thông tin cho người bị tác động bởi các vấn đề môi trường biết tình trạng của họ, từ đó làm họ quan tâm đến việc tìm kiếm các giải pháp khắc phục.
• Huy động các kinh nghiệm, kỹ năng, bí quyết địa phương tham gia vào các chương trình, kế hoạch bảo vệ môi trường.
• Thượng lượng, hòa giải các xung đột, khiếu nại, tranh chấp về môi trường giữa các cơ quan, trong nhân dân.
• Tạo cơ hội cho mọi thành phần trong xã hội tham gia vào việc bảo vệ môi trường - xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường.
• Thông qua đối thoại thường xuyên trong xã hội khả năng thay đổi các hành vi sẽ được hữu hiệu hơn.

Hình hội thảo, tập huấn môi trường

III. Các bước tiếp cận cơ bản về truyền thông môi trường

Để đạt được mục tiêu đề ra, truyền thông môi trường cần phải tác động đến đối tượng thông qua các bước: xây dựng nhận thức => tăng cường sự quan tâm => thay đổi thái độ => thay đổi hành vi => củng cố thành tập quán.

Hình tập huấn môi trường

4 câu hỏi quan trọng đầu tiên:

1. Bạn đã đánh giá các nhóm đối tượng truyền thông về kiến thức (K) – thái độ (T) – hành vi (H) của họ chưa?
2. Bạn gặp các khó khăn nào đối với đối tượng truyền thông theo 5 bước trở ngại Nghe - Hiểu - Chấp thuận – Áp dụng – Duy trì ?

Sơ đồ những cản trở với việc Nói – Áp dụng

• Nếu đối tượng chưa được nghe thì hãy tìm cách làm cho họ nghe được đầy đủ tất cả những điều bạn muốn nói trước khi yêu cầu họ hiểu đúng,
• Nếu đối tượng chưa hiểu thì hãy tìm cách làm đơn giản hoá thông tin/thay đổi cách trình bày...để cho họ có thể hiểu được trước khi yêu cầu họ chấp thuận,
• Nếu đối tượng chưa chấp thuận thì hãy tìm cách thuyết phục, vận động để họ chấp thuận theo quan điểm của bạn trước khi yêu cầu họ thực hiện hành vi mới;
• Nếu đối tượng chưa thực hiện hành vi mới thì hãy tìm hiểu tại sao họ không áp dụng để tìm cách tác động kịp thời bằng các công cụ hỗ trợ (luật pháp, kinh tế, kỹ thuật…) trước khi hỏi họ tại sao không duy trì…

Đối tượng của bạn đang ở mức khó khăn nào

3. Bạn dự kiến tác động bằng truyền thông vào buớc nào, và để giải quyết các vấn đề  thực tế cụ thể nào?

4. Mục tiêu truyền thông của bạn là gì?

IV. Bảy nguyên tắc để tác động thay đổi hành vi

1. Cung cấp thông tin chính xác ngay từ đầu:
   1. Nên/không nên làm gì – tại sao?,
   2. Dễ hiểu, đúng đối tượng
2. Thông điệp tạo cảm xúc tâm lý cho đối tượng:
   1. Vui vẻ, trách nhiệm, tự hào, lo sợ, ngạc nhiên...
3. Thuyết phục rằng hành vi có thể thay đổi được:
   1. Chỉ cách làm đơn giản, đưa ra ví dụ, tạo sự thoải mái...
4. Đưa ra nhiều lựa chọn để thay thế hành vi cũ:
   1. Khả thi, thuận lợi về cách làm, về thời gian bỏ ra, về chi phí.....
5. Ngăn ngừa sự quay trở lại của hành vi cũ:
   1. Liên tục vận động, củng cố thông điệp, hỗ trợ thường xuyên
6. Tạo môi trường để thúc đẩy sự thay đổi hành vi
   1. Kiểm soát và ’phê phán’ hành vi cần thay đổi, khuyến khích và động viên hành vi mới
7. Sử dụng vai trò của người có ảnh hưởng trong gia đình, cộng đồng:
   1. Chỉ ra vai trò và cách để họ tác động đến đối tượng đích.

Hình tổ chức ngày chủ nhật xanh

V. Vai trò của người làm truyền thông về môi trường

1. Phổ biến chính sách, tài liệu kỹ thuật và các tài liệu liên quan
2. Giới thiệu thông tin về các mô hình tốt và chưa tốt
3. Hướng dẫn đối tượng cùng tham gia để tìm ra các giải pháp.
4. Vận động để đối tượng  hiểu và chấp thuận hành động theo hướng giải pháp được lựa chọn.
5. Tư vấn và hỗ trợ đối tượng trong quá trình thay đổi hành vi
6. Giám sát, đánh giá đối tượng và đề xuất cách điều chỉnh truyền thông phù hợp
7. Các nhiệm vụ trên được thực hiện bằng cách sử dụng các loại hình truyền thông phù hợp, vận dụng tốt các tài liệu truyền thông đã có, tự thiết kế và sản xuất các tài liệu mới tại cơ quan, địa bàn.
8. Các hoạt động đặc thù khác trong ngành, tại các địa bàn…

Hình gian hàng xanh

Hình gian hàng đổi chất thải nguy hại hộ gia đình lấy cây xanh

Tổ chức hội thi môi trường với sự đa dạng các chủ đề thời trang tái chế, sống xanh

Tổ chức các hoạt động ngày chủ nhật xanh